درمان شناختی رفتاری چیست؟

درمان شناختی رفتاری که به اختصار CBT نامیده می­شود، یکی از دستاوردهای مهم علم تجربی رواندرمانی در نیمه دوم قرن بیستم و قرن بیست و یکم است. این درمان به دلیل استقبالی که از سوی متخصصان، درمانگران، پژوهشگران، درمانجویان و عموم مردم از آن شده است، در بیشتر مناطق دنیا همچنان به رشد و توسعه خود ادامه می­دهد. انجمن­های متعدد در سراسر دنیا، ده­ها کنگره سالانه یا چندسالانه، صدها مجله تخصصی، هزاران کتاب منتشر شده و ده­ها هزار پژوهش­گر، درمان­گر و متخصص در این حوزه شاهد این ادعا هستند.

پیام اصلی درمان شناختی رفتاری این است: هرطور که به دنیا نگاه کنیم، هرباوری که داشته باشیم، هر نگرش و اعتقادی که داشته باشیم، روی رفتار و احساسات ما اثر می­گذارد. بنابراین اگر ما باورهای سالم، دقیق و راستین داشته باشیم، نگاه ما به دنیا واقع بینانه است و درنتیجه احساسات و رفتارهای ما نیز متناسب با آن نگاه واقع بینانه است ولی اگر نگاه ما به دنیا تحریف شده، اشتباه، توأم با قضاوت اشتباه باشد، آنگاه حالمان هم خراب می­شود و رفتارمان هم بجای این که متناسب با مشکلات واقعی­مان و در جهت حل آنها باشد، در مسیر تسکین خود و خوب کردن حالمان شکل می­گیرد. یک مثال خیلی ساده­اش این است: اگر صدای خوردن توپ به پنجره و شکستن شیشه بیاید و من متوجه بشوم شیشه شکسته ناراحت می­شوم و فکر می­کنم زودتر شیشه را درست کنم؛ ولی اگر فکر کنم دزد آمده، می­ترسم و اگر فکر کنم این بچه­های همسایه برای هزارمین بار به من خسارت زدند، عصبانی می­شوم. در درمان شناختی رفتاری ما سعی می­کنیم افکار و باورهای آدمها را بررسی کنیم و مطمئن شویم خطا نیستند. اگر خطای باور و اعتقاد وجود داشته باشد، درمانگر آن را تصحیح می­کند و در نتیجه این فرصت فراهم می­شود که حال فرد خوب شود و بتوان رفتارهای سالم­تر را به او آموخت. اگر باور و فکر فرد دقیق باشد، آنگاه وظیفه درمانگر کمک به او برای حل مسایل و مشکلات واقعی­اش و نیز مدیریت ناراحتی­ها، احساسات بد و هیجان­های منفی­اش هست.  درمان شناختی رفتاری برای رسیدن به این اهداف به صدها تکنیک و راهبرد اصولی علمی مجهز است. درمانگران این رویکرد درطول آموزش خود یاد گرفته­اند که چگونه این روش درمان را متناسب با هر درمانجویی با بیشترین کارآمدی به­کار گیرند.

چرا مرکز سگال؟

چرا خوب است در مرکز سگال از این خدمات روانشناختی استفاده کنید؟ مرکز سگال از همان ابتدای بنیانگذاری در سال 1383 با رویکرد شناختی رفتاری آغاز بکار کرده و همچنان درتلاش بوده تا به علمی­ترین شکل ممکن خدمات خود را ارائه دهد. تقریباً تمامی کادر کنونی سگال دارای مدرک دکترای تخصصی روانشناسی و یا روانپزشکی هستند. تمامی همکاران به­طور تخصصی در حوزه درمان شناختی رفتاری و تحت سوپرویژن بالینی مستقیم تعلیم دیده­اند. همه آنها دارای پروانه و مجوز کار از نظام روانشناسی و مشاوره ایران هستند. همه همکاران تجربه سال­ها کار بالینی علمی را دارند. بسیاری از آنها خود پژوهشگر، مولف و مترجم کتاب­های تخصصی، و برگزارکننده کارگاه­ها و دوره­های آموزشی هستند. همکاران سگال، آموزش­های تکمیلی خود در این حوزه را با شرکت در کنگره­های داخلی و بین­المللی، مطالعه کتاب­های روز رشته، مقاله­خوانی و شرکت در دوره­های آموزشی فراتر از دانشگاه همچنان ادامه می­دهند.

نکته دیگری که سگال را متفاوت می­کند این است که مجموعه سگال به شکل یک اکوسیستم تعریف شده است که بخش آموزش، پژوهش، انتشارات، رسانه و خدمات آن درهم تنیده­اند. به این ترتیب درحالی که سگال همواره به آموزش و تربیت درمانگران می­پردازد، از میان همین درمانگران تعلیم دیده، کادر کارشناسی خود را برمی­گزیند و بهترین­های همین کادر به تربیت درمانگران جوان بیشتری می­پردازند.

چرا درمان شناختی رفتاری؟

در حال حاضر بیشتر از 200 رویکرد رواندرمانی در جهان وجود دارد که همه آنها مدعی کارآمدی هستند. یک رویکرد درمانی باید سه شاخص علمی را داشته باشد: نخست، با رعایت موازین پژوهش علمی نشان دهد که دریافت این نوع درمان بهتر از درمان نگرفتن و یا دریافت درمان­های مشابه است. دوم، باید با شواهد علمی پژوهشی نشان داده شود عموم درمانگران با دریافت آموزش کافی قادر به اجرای این روش رواندرمانی و پیاده کردن تکنیک­های آن هستند. سوم باید شواهدی وجود داشته باشد که نشان بدهد هزینه­های این روش درمانی مقرون به­صرفه است. درمان­های شناختی رفتاری در مقایسه با سایر روش­ها و رویکردها دارای بیشترین پشتوانه پژوهشی در هر سه شاخص فوق هستند و به همین دلیل است در بیشتر نقاط دنیا نظام­های سلامت این روش درمان را برای اکثر مشکلات و اختلالات قبول دارند.

افزون بردلایل علمی فوق درمان شناختی رفتاری با فرهنگ ایرانی به خوبی منطبق است و پژوهش­های فرهنگی انجام شده دراین حوزه سازگاری این رویکرد با فرهنگ ایرانی را نشان می­دهد.

نزد کدام درمانگر مرکز بروم؟

درمان شناختی رفتاری از تنوع بسیاری برخوردار است و به همین علت هم هریک از درمانگران این رویکرد در حوزه­های یا حوزه­های محدودی تبحر دارند. تقسیم مراجعین درمیان رواندرمانگران سگال نیز با همین رویکرد انجام می­شود. هنگامی که شما برای تعیین قرار ملاقات تماس می­گیرید، همکاران با پرسیدن سؤالاتی مناسب­ترین درمانگر از تیم سگال را به شما معرفی می­کنند.

اختلالات اضطرابی چه هستند؟

انسان­ها مجهز به اضطراب هستند تا بتوانند از خودشان درمقابل تهدید و خطر مراقبت کنند. به بیان دیگر اضطراب یک نشانه خوب برای مراقبت از خود هست ولی متأسفانه بسیاری از اوقات این نشانه خوب و دقیق عمل نمی­کند و ما در شرایطی مضطرب می­شویم که نباید بشویم، و بخاطر اضطرابمان رفتارهایی نشان می­دهیم که نباید نشان دهیم. انواع رفتارهایی که در قبال اضطراب نشان می­دهیم، انواع اختلالات اضطرابی را می­سازند.

وقتی کسی جلوی دیگران مضطرب می­شود و یا نگران است که درباره او چه قضاوتی می­شود، دچار اضطراب اجتماعی است. افرادی که اضطراب اجتماعی دارند بشدت نگران این هستند که درمقابل دیگران چگونه به­نظر می­رسند و دیگران چه نظری درمورد آنها دارند؟ مبادا شرمنده شوند و یا به شیوه ای نادرست حرف بزنند یا غذا بخورند و یا رفتار کنند.

گاهی اضطراب خود را در شکل منتشر خود نشان می­دهد. انگار فرد نگران همه کس و همه چیز است و دایم درحال اندیشیدن به مشکلات و مصایبی است که ممکن است برای خودش یا عزیزانش اتفاق بیافتد. مبادا که ... وای اگر که .... این حال را اختلال اضطراب منتشر می­نامیم.

گاهی اضطراب براساس ترس از حیوان و یا شرایطی خاص شکل می­گیرد. مثلا ترس از آسانسور، خون، بلندی، فضای بسته، هواپیما و ... این وضعیت را فوبی خاص می­نامیم.

اضطراب می­تواند بعد از ضربه­های روانی هم ایجاد شود. افرادی که دچار ضربه روانی می­شوند مثلا قربانی تجاوز، دزدی، آتش­سوزی، زلزله، آدم دزدی یا ... می­شوند هم دچار اختلال استرس بعد از ضربه روانی می­شوند. این افراد هم سطح بالای اضطراب، حساسیت، و علایمی دیگر را نشان می­دهند.

اختلالات اضطرابی گستره­ای وسیع­تر از مثال­های فوق را دارند. ولی خوشبختانه درمان­های شناختی رفتاری می­توانند بخشی از ناراحتی افراد مبتلا به این اختلالات را برطرف کنند. 

اختلالات خلقی چیست؟

خلق یعنی حالت عاطفی نسبتاً پایدار ما. بنابراین خلق افسرده یعنی غمی که دوام­دار است و خلق شیدا یعنی سرخوشی، برانگیختگی، و مانیای نسبتاً دوام­دار. وقتی خلقی بهم می­ریزد، بدلیل دوام­دار بودنش، زندگی فرد را مختل می­کند. شایع­ترین اختلال خلقی، افسردگی است. افسردگی یعنی غم و لذت نبردنی که درجان فرد نشسته و تمام زندگی­اش را تحت تأثیر قرار داده است. بیشترین بار و خسارت در میان اختلالات روانی را افسردگی به جوامع وارد می­کند. فرد افسرده غمگین است، خود را منزوی می­کند، انرژی روانی ندارد، حافظه و توجه­اش مختل می­شود، اشتها، خواب و تمایلات جنسی­اش تحت تأثیر افسردگی تغییر می­کند و افکار مرگ و خودکشی فعال می­شوند. درمان شناختی رفتاری راهکارهای خود را برای کمک به این افراد دارد.

اختلال شخصیت یعنی چه؟

بسیاری از مشکلات روانی، بیشتر از هرکس خود فرد را در رنج و عذاب قرار می­دهند. اما گروهی از اختلالات روانی هستند که اطرافیان فرد مبتلا را به شدت تحت تأثیر قرار می­دهند. معمولاً کسانی که دچار آسیب­های گسترده شخصیتی هستند، بدلیل آسیب­پذیر و شکننده بودنشان، سپری شخصیتی اطراف خود می­کشند، آنها با استفاده از این سپر اجازه نمی­دهند اطرافیان آسیب­پذیری آنها را ببینند. اما جنس این سپر به گونه­ای است که به اطرافیان و روابط فرد بشدت صدمه میزند ضمن این که واقعاً هم این سپر توانایی محافظت از فرد دربرابر خشم، ترس، غم، افکار و باورهایش را ندارد. بسته به این که جنس این سپر دفاعی چیست، با انواع اختلالات شخصیت روبرو هستیم. برای مثال کسانی که دچار اختلال شخصیت خودشیفته هستند با بزرگ نمایاندن خویش و تحقیر دیگران از خود مراقبت می­کنند و همین امر منجر به مشکلات بین­فردی فراوان برای آنها می­شود. گروه دیگری از اختلالات شخصیت کسانی هستند که به دلیل اختلال وسواس فکری عملی، بسیار نسبت به خود و دیگران سخت­گیر، دارای استانداردهای بالای دست­نایافتنی، ریزبین، انعطاف­ناپذیر و منتقد هستند. همین خصلت­ها رابطه آنها با دیگران را خراب می­کند، درحالی­که این خصیصه­ها حال خودشان را هم چندان خوب نمی­کند. چندین اختلال شخصیت دیگر هم وجود دارد که موضوع درمان شناختی رفتاری قرار می­گیرند.

کدام مشکلات همسران در این مرکز پذیرش می­شوند؟

همیشه کسانی که برای مشاوره و رواندرمانی به ما مراجعه می­کنند، دچار یک اختلال روانی نیستند. خیلی وقت­ها افراد به ما مراجعه می­کنند زیرا به مشکلاتی در زندگی­شان برمی­خورند که برای حل آنها به کمک احتیاج دارند. رایج­ترین این نوع مراجعه، همسران هستند. طی سال­های گذشته، همسران به­دلایل مختلف به ما مراجعه کرده­اند. مشکلاتی در ابراز عشق، تربیت فرزندان، مدیریت زندگی، ارتباط با خانواده همسر، عبور از زخم­ها و خاطرات تلخ گذشته، حل اختلاف، پرخاشگری، تفاوت­های شخصیتی، خیانت و موارد دیگری از این دست علت مراجعه به ما بوده­است. درمان شناختی رفتاری برای مقابله با این مشکلات راه­حل­ها و تکنیک­هایی پیشنهاد می­دهد که ما آنها را به افراد ارائه می­دهیم. در تیم سگال افرادی متخصص زوج­درمانی و مشاوره همسران وجود دارند.

آیا برای مشکلات من با اطرافیانم راه حلی وجود دارد؟

مشکلات آدم­ها فقط مختص به درون خودشان نیست. بسیاری از افراد در ارتباط با اطرافیان و بخصوص در روابط نزدیک دچار مشکل و چالش می­شوند. برقراری ارتباط درست، حفظ رابطه بین­فردی سالم، مقابله با چالش­ها در ارتباط و رابطه، مستلزم مهارت است. بخشی از خدماتی که در این مرکز ارائه می­شود، به مهارت­های ارتباط و روابط بین­فردی باز می­گردد.

آیا مشاوره و آموزش پیش از ازدواج لازم است؟

یکی از مهمترین تکالیف رشدی هر انسان، تشکیل خانواده و حفظ آن است. بنیان خانواده، پیوند اولیه همسران است. ما در شرایطی این پیوند را برقرار می­کنیم، که در این زمینه هیچ آموزشی ندیده­ایم. همچنین در شرایطی این پیوند را برقرار می­کنیم که طرف مشورت ما فقط احساسمان نسبت به فرد مقابل، توصیه­ها و مشاوره دوستان و خانواده، و تأثیر رسانه­ها بوده است. در روانشناسی پژوهش­های گسترده­ای در خصوص ملاک­های انتخاب صحیح و نیز مهارت­های لازم برای حفظ رابطه همسران انجام شده و دست ما پراست از ابزارهای کمکی برای انتخاب درست و آموزش­های اصولی برای شروع خوب و ادامه یک رابطه سالم. همکاران مرکز سگال آماده­اند تا این مهارت­ها را در اختیار مراجعان مرکز قرار بدهند.